Íslandsdeild Amnesty International hefur sent meðfylgjandi bréf til Rögnu Árnadóttur dómsmála- og mannréttindaráðherra. Í bréfinu er ráðherra hvattur til að til að heimila ekki notkun rafbyssa eða annarra rafstuðstækja á Íslandi.
Íslandsdeild Amnesty International hefur sent meðfylgjandi bréf til Rögnu Árnadóttur dómsmála- og mannréttindaráðherra. Í bréfinu er ráðherra hvattur til að til að heimila ekki notkun rafbyssa eða annarra rafstuðstækja á Íslandi.
—————————————————————————————————————–
Ragna Árnadóttir dómsmála- og mannréttindaráðherra
Dómsmálaráðuneytið
Skuggasundi
150 Reykjavík Reykjavík 02.11.2009
Háttvirti dómsmála- og mannréttindaráðherra
Í ljósi þess að íslensk yfirvöld hafa nú um nokkurt skeið haft til athugunar að lögreglan taki til notkunar svokallaðar rafbyssur vill Íslandsdeild Amnesty International vekja athygli yðar á alvarlegum athugasemdum samtakanna við beitingu slíkra vopna. Nokkur umræða hefur verið hér á landi að undanförnu um hugsanlega heimild sem íslensku lögreglunni væri veitt til þess að bera rafbyssur við störf sín. Í ljósi þeirra staðreynda sem fyrir liggja: hættu á misnotkun, fjölda dauðsfalla þar sem rafbyssur koma við sögu og þeirri staðreynd að þær valda miklum sársauka sem getur jafnast á við pyndingar, hefur Íslandsdeild Amnesty International lagt áherslu á að íslensk lögregluyfirvöld taki ekki upp rafbyssur hér á landi.
Amnesty International hefur beitt sér gegn sölu og dreifingu vopna sem hönnuð eru til að valda sársauka, þar á meðal rafbyssa, rafbelta, rafkylfa og fleiri tækja og tóla sem framleidd eru og valda þeim sem fyrir verður miklum sársauka. „Sársaukaiðnaðurinn“ er vaxandi iðnaður og eru þessi tól oft seld til landa þar sem þeim er beitt m.a. við pyndingar á föngum.
Rafbyssa er vopn og úr henni er skotið pílum sem gefa frá sér 50.000 volta rafstuð. Vopnið er hannað í þeim tilgangi að lama tímabundið líkama þess sem verður fyrir rafstuðsskotinu. Úr rafbyssunum er skotið pílum sem festar eru við vír þannig að hægt er að hitta þann sem skotinu er beint að úr nokkurri fjarlægð. Pílurnar gefa svo frá sér rafstuð þegar þær komast í snertingu við húð eða klæðnað þess sem skotið er á. Rafbyssur voru fyrst kynntar af Taser International árið 1970. Notkun þeirra hefur aukist mikið á síðustu árum og fram hafa komið nýjar og öflugri útgáfur af þeim eins og M26- og X26-rafbyssur. Notkun rafbyssa er mjög útbreidd í Bandaríkjunum og á síðustu árum hefur lögreglan í Kanada beitt þeim í æ ríkari mæli. Um heim allan heimila sífellt fleiri lögregluembætti notkun rafbyssa sem valkost við hefðbundin skotvopn. Á Íslandi hefur hinn almenni lögreglumaður ekki borið skotvopn við starf sitt. Rafbyssur eru kynntar sem öruggari valkostur en skotvopn þegar lögreglan á í höggi við hættulega einstaklinga. Þrátt fyrir það hefur komið í ljós að í reynd er rafbyssum ekki einungis beitt gegn einstaklingum sem lögreglan telur að hætta stafi af, heldur er þeim í síauknum mæli beitt sem tæki gegn fólki sem engin raunveruleg hætta stafar af. Rafbyssum er oft beitt við aðstæður þar sem beiting vopna og jafnvel kylfa væri ekki réttlætanleg.
Fjölmargar upplýsingar hafa komið fram um að lögreglumenn beiti rafbyssum á óviðeigandi og hrottafenginn hátt. Amnesty International hefur mikla áhyggjur af því að þegar saman koma lögregluaðgerðir þar sem piparúða, rafbyssum og fangbrögðum er beitt geti það leitt til alvarlegs líkamlegs álags þess sem fyrir verður og mikillar hættu á heilsutjóni og jafnvel dauða. Frá því í júní árið 2001 hafa meira en 300 einstaklingar látist í Bandaríkjunum og 20 í Kanada eftir að hafa fengið í sig rafstuð úr M26- og X26-rafbyssum. Í sumum tilfellanna var beitt aðferðum eins og þeim sem lýst er hér á undan. Fjöldi dauðsfalla eykst með ári hverju. Þó ekki sé hægt að halda því fram með óyggjandi hætti að allir þessir einstaklingar hafi látist eingöngu vegna rafstuðsins er ljóst að fjöldi dauðsfalla þar sem rafbyssur koma við sögu er ískyggilega hár og skortur er á rannsóknum á áhrifum rafstuðsins sem byssurnar valda á einstaklinga sem t.d. eru undir áhrifum eiturlyfja, eiga við hjartasjúkdóma að stríða eða önnur heilsufarsvandamál.
Rannsóknir Amnesty International hafa sýnt að í mörgum tilfellum hefur beiting rafbyssa verið í bága við alþjóðlegar reglur sem kveða á um að lögreglumenn grípi einungis til valdbeitingar sem síðasta úrræðis þegar allir aðrir valkostir hafa verið reyndir. Valdbeiting lögreglu skal ætíð vera í samræmi við þá ógn sem er til staðar. Samtökin hafa bent á að notkun rafbyssa við aðstæður þar sem ekki er um raunverulega ógn að ræða brjóti í bága við alþjóðasamning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum. Eftirlitsnefnd Sameinuðu þjóðanna með framfylgd alþjóðasamnings gegn pyndingum hefur lýst yfir áhyggjum af beitingu rafbyssa m.a. í umsögn sinni um framfylgd Portúgals við samninginn. Nefndin lýsti yfir áhyggjum af því að notkun Taser X26-vopna fylgi mikill sársauki sem jafnast á við pyndingar og geti í sumum tilfellum leitt til dauða. Einnig hafa eftirlitsnefndir Sameinuðu þjóðanna með framfylgd alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi fjallað á sama hátt um beitingu rafbyssa bæði í Kanada og Bandaríkjunum.
Amnesty International birti í desember 2008 rannsóknarskýrslu þar sem dauðsföll í Bandaríkjunum í kjölfar beitingar rafbyssa eru könnuð. Skýrslan byggir á gögnum um dauðsföll á tímabilinu, frá júní 2001 fram til 31. ágúst 2008. Beiting M26 eða X26 Taser kom við sögu í öllum málunum sem tekin eru til skoðunar í skýrslunni.
Amnesty International fer í skýrslunni fram á að ríkisstjórnir og lögregluyfirvöld í löndum sem nú þegar heimila beitingu rafbyssa stöðvi tafalaust notkun þeirra, a.m.k. þar til gerðar hafa verið ítarlegri sjálfstæðar rannsóknir á áhrifum vopnsins á fólk.
Því hvetur Íslandsdeild Amnesty International yður til að heimila ekki notkun rafbyssa eða annarra rafstuðstækja á Íslandi.
Virðingarfyllst
Jóhanna K. Eyjólfsdóttir
Framkvæmdastjóri
Íslandsdeildar Amnesty International