Ímyndaðu þér að þú vaknir um miðja nótt við jarðýtur fyrir utan heimili þitt sem stjórnvöld hafa sent í þeim tilgangi að jafna heimili þitt við jörðu.
Þvingaðir brottflutningar í fimm auðveldum skrefum!
Ímyndaðu þér að þú vaknir um miðja nótt við jarðýtur fyrir utan heimili þitt sem stjórnvöld hafa sent í þeim tilgangi að jafna heimili þitt við jörðu. Þú ert þvinguð/þvingaður brott gegn vilja þínum með valdi og þér er ekki veittur neinn fyrirvari. Enginn hefur haft samráð við þig í aðdraganda brottflutningsins og þér tekst ekki einu sinni að bjarga eigum þínum. Þegar búið er að leggja heimili þitt í rúst og svipta þig aleigunni er þér hvorki veitt annað húsnæði í stað þess sem var tekið né neinar eignarnámsbætur tryggðar. Þú hefur engan aðgang að lögfræðiaðstoð og öryggisleysið blasir við. Ekki einungis er búið að ræna þig búsetuöryggi heldur einnig öllu því sem fylgir að lifa og starfa í samfélagi. Líf þitt er lagt í rúst í einni andrá.
Hér er dregin upp mynd af þvinguðum brottflutningi sem er gróft mannréttindabrot samkvæmt alþjóðalögum. Slíkt brot á sér stað þegar lagaleg vernd og viðeigandi málsmeðferð er ekki veitt. Við þekkjum sem betur fer ekki þennan veruleika á Íslandi en um heim allan upplifir fólk daglega ógn um að verða neytt burt af heimilum sínum og réttlæta ríki það oftast í nafni efnahagsframfara, samfélagsúrbóta eða þróunarverkefna. Rannsóknir Amnesty International sýna að 244.169 einstaklingar hafa verið þvingaðir brott af heimilum sínum frá árinu 2009 og beinist þetta brot iðulega að fólki og samfélögum sem eru þegar efnahagslega og pólitískt á jaðrinum s.s. íbúar fátækrahverfa, minnihlutahópar t.d. Róma-fólk í Evrópu og frumbyggjar. Víða eru fátækrahverfi skilgreind sem ólögleg en staðreyndin er sú að hvar sem fólk býr er ólöglegt að beita það þvinguðum brottflutningi. Hverfin eru eins og önnur þéttbýlisamfélög staðir þar sem íbúarnir lifa, starfa, nærast, sofa, og ala upp börnin sín. Með þvinguðum brottflutningi er ekki aðeins grafið undan búsetuöryggi fólks heldur möguleikum þess til menntunar, heilsugæslu og atvinnu, svo fáein dæmi séu tekin. Í stað þess að bæta húsnæðiskost fólks og lífsskilyrði, sérstaklega þeirra sem búa við sárustu fátæktina, hrekja margar ríkisstjórnir fólk út í enn sárari fátækt með þvinguðum brottflutningi.
Amnesty International hefur lengi barist gegn þvingðum brottflutningi víða og hefur Íslandsdeild samtakanna ekki látið sitt eftir liggja í þeirri baráttu.
Þvingaðir brottflutningar á fólki í Afríku
Á undanförnum árum hefur Amnesty International skráð tilvik um þvingaða brottflutninga í Angóla, Tsjad, Miðbaugs-Gíneu, Gana, Kenía, Nígeríu, Súdan, Svasílandi og Simbabve. Fulltrúar yfirvalda sem þvinga fólk brott af heimilum sínum í Afríku beita oft óhóflegu ofbeldi og jafnvel skotvopnum. Amnesty International hefur skráð tilfelli þar sem fólk hefur látið lífið í aðgerðunum eða í kjölfar þeirra, meðal annars börn.
Allt frá árinu 2000 hafa milljónir íbúa í Nígeríu þurft að horfa upp á heimili sín jöfnuð við jörðu án þess að raunverulegt samráð sé haft við þá, fullnægjandi fyrirvari gefin eða aðgangur að lagalegum úrræðum og réttlátri málsmeðferð veittur. Íbúarnir standa uppi heimilislausir þar sem stjórnvöld í Nígeríu hafa brugðist þeirri skyldu sinni að veita íbúum fullnægjandi húsnæði í stað þess sem var tekið og engar eignarnámsbætur eru veittar. Enn í dag eiga sér stað stórfelldir brottflutningar á fólki og niðurrif þúsunda heimila sem leggur líf fólks í rúst.
Stjórnarskrá Nígeríu kveður á um að tryggja beri öllum borgurum landsins viðunandi húsaskjól. En rétturinn til húsaskjóls fellur undir kafla um „leiðbeinandi grundvallarreglur“ í stjórnarskránni og er því ekki tryggður sem mannréttindi. Afleiðingin er sú að þúsundir íbúa í óformlegum byggðum í Nígeríu eiga stöðugt á hættu að sæta þvinguðum brottflutningi sem er ekki bannaður samkvæmt nígerískum lögum.
Amnesty International kallar eftir banni gegn þvinguðum brottflutningi í Nígeríu þar til að löggjöf verður komið á í landinu sem verndar íbúa þess gegn þessu grófa mannréttindaabroti.
Ungliðahreyfing Íslandsdeildar Amnesty International stendur fyrir aðgerð í Smáralind þann 5. október næstkomandi þar sem undirskriftum verður m.a. safnað til að þrýsta á stjórnvöld í Nígeríu að koma á banni við þvinguðum brottflutningi.
Við erum eins og rusl í þessu landi!
Þannig kemst íbúi í einu fátækrahverfana í Naírobí í Kenía að orði og er ekki ofsögum sagt! Alls búa um 2 milljónir manna í Naíróbí í fátækrahverfum og er það meira en helmingur íbúa borgarinnar. Íbúar fátækrahverfanna búa samt aðeins á 5% þess svæðis sem notað er undir íbúðarhúsnæði í borginni. Í Kíbera, sem er stærsta fátækrarhverfið í Naíróbí, býr um ein milljón manna á 2,2 ferkílómetrum en til samanburðar búa 3.2 á hvern ferkílómeter á Íslandi. Mismunun er gríðarleg enda hafa íbúarnir takmarkaðan aðgang að vatni, hreinlætisaðstöðu, rafmagni, sorphirðu, heilsugæslu, menntun og samgöngum, eins og gildir víða um önnur fátækrahverfi í Naíróbí. Þvingaðir brottflutningar eru nánast daglegt brauð í Kíbera og íbúar lifa í stöðugum ótta við að heimili þeirra verði jöfnuð við jörðu án viðvörunar. Ótryggt eignarhald og ekkert búsetuöryggi gerir íbúana að auðveldu skotmarki fyrir þvingaða brottflutninga. Þvingaðir brottflutningar eru aftur undirliggjandi orsök annarra mannréttindabrota sem íbúar fátækrahverfa og óformlegra byggða sæta.
Í fátækrahverfi eins og Kíbera kostar öll grunnþjónusta peninga hvort sem það er vatn eða hreinlætisaðstaða og verðið er alltof dýrt fyrir íbúana. Vatnverðið er 20 sinnum dýrara í fátækrahverfunum en annars staðar en samt liggja vatnslagnirnar í gegnum fátækrarhverfin og tengja byggðir hinna betur stæðu. Skortur á nauðsynjum eins og hreinu vatni gerir að verkum að óléttar konur missa oft fóstur eða fæða börnin langt fyrir tímann. Mörg börn láta einnig lífið af sjúkdómum sem rekja má til ófullnægjandi vatnsbóla, lélegrar sorphirðu og rusls.
Það er engin leið fyrir íbúa fátækrahverfanna að flytja til borgarinnar því húsnæði eru ekki á viðráðanlegu verði í borgunum. Kenía er aðildarríki að samningi Sameinuðu þjóðanna um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi og er því skyldugt til að sjá borgurum sínum fyrir húsnæði á viðráðanlegu verði. Í fátækrahverfum eins og Mombase og Kisumu borga íbúar skatta, kjósa og leggja sitt af mörkum til uppbyggingar efnahagslífsins og samfélagsins í heild sinni en heyra ekki undir fjárhagsáætlanir eða aðgerðáætlanir borgaryfirvalda. Sum fátækrahverfin hafa verið til staðar í 100 ár en eignarhald íbúanna er enn ekki viðurkennt.
Af öllum þeim löndum þar sem Amnesty International hefur barist gegn þvinguðum brottflutningum er Kenía næst því að tryggja vernd gegn slíkum mannréttindabrotum í landslögum. Til stóð að leggja fyrir keníska þingið frumvarp um brottflutninga árið 2012 en það gekk ekki eftir. Ný ríkisstjórn tók við embætti í maí 2013 og vinna er nú hafin við frumvarpið að nýju.
SMS-félagar Íslandsdeildar Amnesty International munu á næstunni þrýsta á nýja stjórn að að koma frumvarpinu í gegnum þingið.
Í hverju felst lausnin?
Amnesty International leggur ríka áherslu á að ríki virði rétt allra til húsnæðis og stöðvi þvingaða brottflutninga. Ríkisstjórnir eiga að grípa til allra nauðsynlegra aðgerða, þar á meðal lagasetninga og stefnumörkunar í samræmi við alþjóðlegar mannréttindareglur með það að markmiði að banna og koma í veg fyrir þvingaða brottflutninga. Amnesty International krefst þess einnig að ríkisstjórnir tryggi aðgang að þjónustu fyrir fólk sem býr í fátækrahverfum og berjist þannig gegn mismunun þeirra sem þar búa. Ríkisstjórnir verða að tryggja að íbúar fátækrahverfa njóti jafns aðgangs að vatni, hreinlætisaðstöðu, heilsugæslu, húsnæði, menntun og sanngjarnri og skilvirkri löggæslu. Fólk sem býr í fátækrahverfum hefur oft ekki aðgang að lögreglu og bitnar það hart á konum sem vilja kæra nauðgun eða annað ofbeldi.
Þá verða ríkisstjórnir að tryggja virka þátttöku fólks sem býr í fátækrahverfum í öllum áætlunum og verkefnum er lúta að umbótum í hverfunum. Allar aðgerðir og áætlanir verða að vera í samræmi við alþjóðlegar mannréttindareglur, einkum þær sem lúta að viðunandi húsnæði.
Stjórnvöld þurfa að tryggja að enginn sé skilinn eftir heimilislaus eða berskjaldaður gagnvart öðrum mannréttindabrotum í kjölfar þvingaðs brottflutnings.
Rétturinn til húsaskjóls eru mannréttindi!