Amnesty International birti stefnu sína í dag, 26. maí 2016, varðandi verndun vændisfólks gegn mannréttindabrotum og mistnokun. Stefnan kallar á stjórnvöld að vernda, virða og uppfylla réttindi vændisfólks. Hér má finna nokkrar helstu spurningar sem hafa borist Amnesty og komið hafa fram í opinberri umræðu, ásamt svörum við þeim.
1. Hvers vegna þarfnast Amnesty International stefnu til að vernda mannréttindi vændisfólks?
Vegna þess að í mörgum löndum er vændisfólk í sérstakri hættu að sæta mannréttindabrotum. Stefna okkar útlistar hvað stjórnvöld ættu að gera til þess að standa betur vörð um réttindi þessa hóps.
2. Hvers konar misnotkun á vændisfólk hættu á að verða fyrir?
Vændisfólk á hættu á að sæta margvíslegum mannréttindabrotum, þar á meðal:
- Nauðgun
- Ofbeldi
- Mansali
- Kúgun
- Handtöku og gæsluvarðhaldi af geðþóttaástæðum
- Útburði af heimili sínu
- Áreitni
- Mismunun
- Útilokun frá heilbrigðisþjónustu
- Þvinguðu HIV-prófi
- Eiga ekki kost á að fá lagalega úrlausn mála sinna
Amnesty International hefur skráð mörg tilfelli þar sem lögregla, kaupendur og aðrir einstaklingar hafa brotið á vændisfólki án refsingar.
3. Hvað leggur stefna ykkar til að stjórnvöld geri til að stöðva þetta?
Stefnan kallar á stjórnvöld að vernda, virða og uppfylla réttindi vændisfólks meðal annars með því að:
- Vernda þau gegn skaða, misneytingu og þvingunum.
- Tryggja að þau geti tekið þátt í að þróa lög og stefnur sem hafa áhrif á líf þeirra og öryggi.
- Ábyrgjast aðgengi að heilbrigðisþjónustu, menntun og atvinnumöguleikum.
Stefnan kallar einnig eftir afglæpavæðingu vændis sem byggir á gögnum um að glæpavæðing skerði öryggi vændisfólks með því að koma í veg fyrir að það geti tryggt sér vernd lögreglu og með því að sjá til þess að níðingar njóti refsileysis.Þú getur lesið stefnuna í heild sinni hér.
4. Hvað felur afglæpavæðing vændis í sér?
Afglæpavæðing þýðir ekki afnám laga sem gera misneytingu, mansal eða ofbeldi gegn vændisfólki refsivert. Þessi lög verða að vera til staðar og það er bæði hægt og æskilegt að efla þau. Afglæpavæðing þýðir afnám laga og stefna sem gera vændi saknæmt eða refsivert.
Það getur átt við að falast eftir vændi, leigja aðstöðu, „reka vændishús“ og afla sér tekna með vændi.
Amnesty notar hugtakið vændi eingöngu þegar um er að ræða gagnkvæmt samþykki fullorðinna aðila.
5. Af hverju styður Amnesty International afglæpavæðingu?
Afglæpavæðing veitir aukið svigrúm til að vernda réttindi vændisfólks. Má þar nefna:
- Aðgang að heilbrigðisþjónustu
- Möguleika til að tilkynna glæpi til yfirvalda
- Möguleika til að skipuleggja sig og vinna saman til að auka öryggi sitt
- Eða þá hughreystingu sem felst í því að vita að fjölskylda þess verður ekki ákærð fyrir „ágóða af vændi“
6. Vændisfólk þarfnast verndar en afhverju ætti að vernda „dólgana“?
Stefna okkar snýst ekki um að vernda „dólga“. Hver sem misnotar eða notfærir sér vændisfólk ætti að þurfa að svara til saka fyrir gjörðir sínar. Lögum um „dólga“ fylgja veruleg vandamál. Þau skaða iðulega vændisfólkið vegna þess að þau eru of almenn og ekki nógu skýr.
Sem dæmi er í mörgum löndum litið á það sem rekstur hóruhúss þegar tveir einstaklingar í vændi vinna saman til þess að bæta öryggi sitt. Slík samvinna því ólögleg. Amnesty International telur að lögin eigi að takast á við misneytingu, misnotkun og mansal í vændi en ekki gera líf vændisfólks óöruggara en ella.
7. Telur Amnesty International það til mannréttinda að geta keypt vændi?
Nei. Stefna okkar snýst ekki um réttindi vændiskaupenda. Hún á að vernda vændisfólk sem stendur frammi fyrir mannréttindabrotum vegna glæpavæðingar vændis. Amnesty telur það ekki til mannréttinda að geta keypt vændi en vændisfólk verður að njóta mannréttinda. Samþykki fyrir kynlífi þarf ávallt að vera til staðar. Enginn getur áskilið sér rétt til kynlífs.
8. Hvernig er lögleiðing vændis öðruvísi en afglæpavæðing?
Lögleiðing þýðir að innleidd yrðu sértæk lög til að setja reglur um vændi. Amnesty er í sjálfu sér ekki á móti lögleiðingu en stjórnvöld verða fyrst og fremst að tryggja mannréttindi vændisfólks. Sláandi dæmi um hvernig lögleiðing vændis getur farið úrskeiðis er að finna í Túnis. Þarlent vændisfólk sem vinnur í viðurkenndum vændishúsum en óskar eftir að yfirgefa störf sín þarf að verða sér út um heimild frá lögreglunni og sýna fram á að það geti unnið fyrir sér á „heiðarlegan hátt“. Vændisfólk sem starfar utan þessarar reglugerðar er brotlegt og er án lagaverndar.
9. Mun afglæpavæðing ekki ýta undir mansal?
Afglæpavæðing vændis þýðir ekki að mansal sé án viðurlaga. Mansal er gróft mannréttindabrot. Ríki verða að vera með löggjöf sem gerir mansal refsivert. Beita þarf lögunum til að vernda þolendur og draga gerendur sem standa að mansali fyrir dóm.
Engin áreiðanleg gögn benda til þess að afglæpavæðing vændis ýti undir mansal.
Glæpavæðing vændis getur hindrað baráttuna gegn mansali. Til dæmis geta þolendur verið tregir til að stíga fram af ótta við að lögreglan grípi til aðgerða gegn þeim fyrir að vera í vændi.
Á stöðum þar sem vændi er refsivert nýtur vændisfólk ekki verndar frá vinnustað sem gæti hjálpað til við að bera kennsl á og koma í veg fyrir mansal.
Ýmis samtök sem berjast gegn mansali eins og Freedom Network USA, the Global Alliance Against Traffic in Women og La Strada International telja að afglæpavæðing vændis myndi hafa jákvæð áhrif á baráttuna gegn mansali.
10. Mun afglæpavæðing vændis ekki skaða réttindi kvenna og leiða til aukins kynjamisréttis í heiminum
Kynjamisrétti getur haft mikil áhrif á það hvort konur leiðist út í vændi. Glæpavæðing tekst ekki á við þann vanda heldur dregur aðeins úr öryggi þeirra. Hið sama á við um trans og karlkyns vændisfólk, sem margt hvert er samkynhneigt eða tvíkynhneigt, sem upplifa mismunun og ójöfnuð. Ríki verða að berjast gegn mismunun og skaðlegum staðalímyndum kynjanna, valdefla konur og aðra jaðarsetta hópa og tryggja að fólk hafi val á hvern hátt það aflar sér tekna.
11. Af hverju styður Amnesty International ekki norrænu leiðina?
Lög gegn kaupum og skipulagningu á vændi skaðað vændisfólk óháð ásetningi laganna. Vændisfólkið þarf að taka á sig aukna áhættu til að vernda kaupendur frá því að upp um þá komist. Til dæmis hefur vændisfólk tjáð Amnesty að það sé þvingað til að sækja kaupendur heim svo þeir geti forðast lögregluna. Það þýðir að vændisfólk missir ákveðna stjórn á aðstæðum og stefnir öryggi sínu í hættu.
Í norrænu leiðinni er vændisfólki enn refsað fyrir að vinna saman eða skipuleggja sig til þess að gæta að öryggi sínu.
Það getur einnig staðið frammi fyrir erfiðleikum þegar kemur að því að tryggja sér húsnæði þar sem húsráðendur gætu átt yfir höfði sér kæru fyrir það eitt að leigja þeim húsnæði. Þetta getur leitt til þess að vændisfólk sé borið nauðugt út af heimilum sínum.
12. Er Amnesty þá ekki að styðja vændisiðnaðinn?
Amnesty International hvorki styður né fordæmir vændi heldur fordæmir harðlega mannréttindabrot gegn vændisfólki og þá mismunun sem það stendur frammi fyrir. Afglæpavæðing er mikilvægt skref í áttina að því að tækla þennan vanda.
13. Hvað með þá sem eru ósammála ykkur?
Við viðurkennum að það ríkir grundvallarmunur á skoðunum fólks um afglæpavæðingu vændis og við virðum viðhorf þeirra sem styðja ekki þá afstöðu sem við höfum tekið. Við viljum opna umræðu um hvaða leiðir eru best fallnar til að vernda mannréttindi vændisfólks.
Við teljum að það ríki samhugur margt, m.a. um að tryggja að fólk í vændi, eða fólk sem íhugar að fara í vændi, hafi val um lífsviðurværi og geti hætt í vændi hvenær sem er.
14. Við hvaða gögn styðst Amnesty í afstöðu sinni?
Við viðurkennum að það ríkir grundvallarmunur á skoðunum fólks um afglæpavæðingu vændis og við virðum viðhorf þeirra sem styðja ekki þá afstöðu sem við höfum tekið. Við viljum opna umræðu um hvaða leiðir eru best fallnar til að vernda mannréttindi vændisfólks.
Við teljum að það ríki samhugur margt, m.a. um að tryggja að fólk í vændi, eða fólk sem íhugar að fara í vændi, hafi val um lífsviðurværi og geti hætt í vændi hvenær sem er.