Afglæpavæðing þýðir ekki afnám laga sem gera misneytingu, mansal eða ofbeldi gegn vændisfólki refsivert. Þessi lög verða að vera til staðar og þarf að efla þau. Afglæpavæðing þýðir afnám laga og stefna sem gera vændi saknæmt eða refsivert er varða kaup og sölu eða skipulagningu vændis.

Það getur falið í sér að falast eftir vændi, leigja aðstöðu, „reka vændishús“ og afla sér tekna með vændi.

Amnesty notar hugtakið vændi eingöngu þegar um er að ræða gagnkvæmt samþykki fullorðinna aðila.

Lögleiðing þýðir að innleidd yrðu sértæk lög til að setja reglur um vændi. Amnesty er í sjálfu sér ekki á móti lögleiðingu en stjórnvöld verða fyrst og fremst að tryggja mannréttindi vændisfólks. Sláandi dæmi um hvernig lögleiðing vændis getur farið úrskeiðis er að finna í Túnis.

Þarlent vændisfólk sem vinnur í viðurkenndum vændishúsum en óskar eftir að yfirgefa störf sín þarf að verða sér úti um heimild frá lögreglunni og sýna fram á að það geti unnið fyrir sér á „heiðarlegan hátt“. Vændisfólk sem starfar utan þessarar reglugerðar er enn gert saknæmt og er án lagaverndar.

Vændisfólk á hættu á að sæta margvíslegum mannréttindabrotum, þar á meðal:

• Nauðgunum
• Ofbeldi
• Mansali
• Kúgun
• Handtökum og gæsluvarðhaldi að geðþótta
• Útburði af heimili sínu
• Áreitni
• Mismunun
• Útilokun frá heilbrigðisþjónustu
• Þvinguðum HIV-prófum
• Eiga ekki kost á að fá lagalega úrlausn mála sinna

Amnesty International hefur skráð mörg tilfelli þar sem lögregla, viðskiptavinir og aðrir einstaklingar hafa brotið á vændisfólki án refsingar.

Kynjamisrétti getur haft mikil áhrif á það hvort konur leiðist út í vændi. Glæpavæðing tekst ekki á við þann vanda heldur dregur aðeins úr öryggi þeirra. Sama á við um trans og karlkyns vændisfólk, sem margt hvert er samkynhneigt eða tvíkynhneigt, sem upplifir mismunun og ójöfnuð. Ríki þurfa að berjast gegn mismunun og skaðlegum staðalímyndum kynjanna, valdefla konur og aðra jaðarsetta hópa og tryggja að fólk hafi val á hvern hátt það aflar sér tekna.

Afglæpavæðing vændis þýðir ekki að mansal sé án viðurlaga. Mansal er gróft mannréttindabrot. Ríki verða að hafa til staðar lög sem gera mansal refsivert. Beita þarf lögunum til að vernda þolendur og draga aðila sem standa að mansali fyrir dóm.

Engin áreiðanleg gögn benda til þess að afglæpavæðing vændis ýti undir mansal.

Glæpavæðing vændis getur hindrað baráttuna gegn mansali. Til dæmis geta þolendur verið tregir til að stíga fram af ótta við að lögreglan grípi til aðgerða gegn þeim fyrir að vera í vændi.

Á stöðum þar sem vændi er refsivert nýtur vændisfólk ekki verndar frá vinnustað sem gæti hjálpað til við að bera kennsl á og koma í veg fyrir mansal.

Ýmis samtök sem berjast gegn mansali eins og Freedom Network USA, the Global Alliance Against Traffic in Women og La Strada International telja að afglæpavæðing vændis myndi hafa jákvæð áhrif á baráttuna gegn mansali.

Norræna leiðin felur í sér bann við kaupum á vændi og kaupum á vændi í gegnum þriðja aðila. Óháð ásetningi þá geta slík lög skaðað vændisfólk. Vændisfólkið þarf að taka aukna áhættu til að vernda kaupendur frá því að upp um þá komist. Til dæmis hefur vændisfólk tjáð Amnesty að það sé þvingað til að sækja kaupendur heim svo þeir geti forðast lögregluna. Það þýðir að vændisfólk missir ákveðna stjórn á aðstæðum og gæti þurft að stefna öryggi sínu í hættu.

Í norrænu leiðinni er vændisfólki enn refsað fyrir að vinna saman eða skipuleggja sig saman til þess að gæta að öryggi sínu. Það getur einnig staðið frammi fyrir erfiðleikum þegar kemur að því að tryggja sér húsnæði þar sem húsráðendur gætu átt yfir höfði sér kæru fyrir það eitt að leigja þeim húsnæði. Þetta getur leitt til þess að vændisfólk sé borið nauðugt út af heimilum sínum.

Stefna Amnesty um afglæpavæðingu vændis snýst ekki um að vernda „dólga“. Einstaklingar sem misnota eða notfæra sér vændisfólk þurfa að svara til saka fyrir gjörðir sínar. Það fylgja lögum um „dólga“ veruleg vandamál. Þau skaða iðulega vændisfólkið vegna þess að þau eru of almenn og ekki nógu skýr. Sem dæmi er í mörgum löndum er það talið vera rekstur á hóruhúsi vinni tveir einstaklingar í vændi saman til þess að bæta öryggi sitt. Slík samvinna er því ólögleg. Amnesty International telur að lögin eigi að takast á við misneytingu, misnotkun og mansal í vændi en ekki gera líf vændisfólks óöruggara en ella.

Amnesty International þróaði á rúmlega tveggja ára tímabili stefnu um verndun mannréttinda vændisfólks sem er byggð á traustum rannsóknum og ráðfæringum við fjölda samtaka og einstaklinga.

Litið var til þeirrar umfangsmiklu vinnu sem samtök eins og World Health Organisation, UNAIDS og aðrar stofnanir innan Sameinuðu þjóðanna hafa innt af hendi. Við horfðum einnig til þeirrar afstöðu sem önnur samtök hafa tekið, eins og Global Alliance Against Traffic in Women.

Amnesty International gerði ítarlegar rannsóknir í Argentínu, Hong Kong, Noregi og Papúa Nýju-Gíneu og ráðfærði sig við rúmlega 200 manneskjur í vændi víða um heim.

Deildir Amnesty um allan heim lögðu einnig sitt af mörkum til stefnunnar eftir samtal við hópa vændisfólks, hópa í forsvari fyrir fólk sem losnað hefur úr vændi, samtök sem styðja glæpavæðingu, femínista og aðra fulltrúa kvenréttindabaráttunnar, hinsegin aðgerðasinna, umboðsskrifstofur sem berjast gegn mansali, aðgerðasinna vegna HIV/alnæmis og marga aðra. Einnig var stuðst við fyrri rannsóknir Amnesty International þar sem komið var inn á misnotkun á vændisfólki.

Má þar nefna:

• Skýrslu um ofbeldi gegn konum í Úganda sem greindi frá konum sem var tjáð að þær hefðu „beðið um það“ fyrst þær væru í vændi og að „konu í vændi gæti ekki verið nauðgað“.
• Skýrslu um pyndingar í Nígeríu þar sem greint var frá vændisfólki sem var skotmark lögreglu og sætti nauðgunum og fjárkúgun.
• Skýrslu um Túnis sem greindi frá viðkvæmri stöðu vændisfólks þar sem það sætti kynferðislegu ofbeldi, fjárkúgunum og þvingunum, fyrst og fremst af hálfu lögreglu.

Amnesty International hvorki styður né fordæmir vændi heldur fordæmir harðlega mannréttindabrot gegn vændisfólki og þá mismunun sem það stendur frammi fyrir. Afglæpavæðing er mikilvægt skref í áttina að því að tækla þennan vanda.