Hindranir

Ströng löggjöf sem hindra aðgengi að þungunarrofi grefur undan mannréttindum einstaklinga. Það er þó ekki aðeins lög sem er hindrun heldur getur fjárhagsleg staða einnig haft áhrif, hvort hægt sé að fá frí úr vinnu eða viðkomandi hafi efni á að ferðast langa vegaleng fyrir öruggt þungunarrof ef slík þjónusta er ekki í boði nálægt þeim. Einnig geta neikvæð viðhorf gert þeim sem þurfa á því að halda erfitt fyrir. Það er ekki nóg að afglæpavæða þungunarrof. Það er nauðsynlegt að draga úr félagslegum, menningarlegum og efnahagslegum hindrunum sem gera fólki erfitt að nýta frjósemisréttindi sín. Þar sem þungunarrof er löglegt og aðgengilegt eru neikvæð viðhorf minni og hægt er að fara í öruggt þungunarrof án áhættu.

Hvaða áhrif hefur algjört þungunarrofsbann?

Ákveðin lönd, þar á meðal Níkaragva, El Salvador, Andorra og Malta, beita harðneskjulegum lögum sem banna þungunarrof undir öllum kring­umstæðum.

Í El Salvador hafa margar konur og stúlkur látið lífið eða verið fangelsaðar vegna bannsins. Flestar konur sem hafa verið sóttar til saka hafa verið á aldrinum 18-25 ára. Þessi grimmu lög eru miskunnarlaus og í raun ofbeldi af hálfu ríkisins.

Teodora del Carmen Vásquez fæddi andvana barn árið 2007 í El Salvador í kjölfar bráðra verkja. Lögreglan handtók hana þar sem hún lá í blóði sínu á vinnustað sínum. Teodora var dæmd í 30 ára fangelsi fyrir morð að yfirlögðu ráði þar sem hún var talin sek um þungunarrof fremur en að hafa þjáðst af vandkvæðum á meðgöngu. Í febrúar 2018 var Teodora loks leyst úr haldi eftir langa baráttu.

Stefna Amnesty International

Ný stefna Amnesty International um þungunarrof tók í gildi í september 2020 sem kom í staðinn fyrir fyrri afstöðu Amnesty International frá árinu 2007. Líkt og áður er kallað eftir því að stjórnvöld afglæpavæði þungunarrof en í stað þess að kalla eftir aðgengi að þungunarrofi í sértækum tilfellum er nú kallað eftir því að stjórnvöld tryggi löglegar og öruggar leiðir til þungunarrofs fyrir konur, stúlkur og fólk sem getur orðið barnshafandi. Aðgengi að þungunarrofi er nauðsynlegt til að geta notið mannréttinda til fulls.

Stefnan tekur mið af réttinum til heilsu, einkalífs, virðingar, öryggis, sjálfsákvarðana yfir eigin líkama, jafnrétti gagnvart lögum án mismunar, frelsi frá pyndingum og annarri illri meðferð auk kyn- og frjósemisréttinda.

Amnesty International tekur ekki afstöðu um tímamörk og setur sig ekki upp á móti því að ríki setji slík mörk. Séu sett tímamörk þarf viðmiðunin að virða mannréttindi kvenna, stúlkna og fólks sem getur orðið barnshafandi. Sem dæmi ef ríki leyfa ekki þungunarrof eftir ákveðin tímamörk þrátt fyrir að heilsa viðkomandi sé í hættu er verið að brjóta á mannréttindum.

Stefna Amnesty Internati­onal um þung­un­arrof byggir á grund­velli mann­rétt­inda og alþjóð­legum stöðlum. Hún er einnig studd af alþjóða­sam­tökum fæðingar- og kven­sjúk­dóma­lækna sem ná til lækna í 132 löndum.

Stefnan kallar á að stjórn­völd uppfylli m.a. eftir­far­andi atriði:

• Viður­kenning á rétti til þung­un­ar­rofs fyrir konur, stúlkur og fólk sem getur orðið barns­haf­andi.
• Afglæpa­væð­ingu þung­un­ar­rofs undir öllum kring­um­stæðum.
• Aðgengi að þung­un­ar­rofi sé tryggð sem hluti af heil­brigð­is­þjón­ustu án mismunar, þving­unar eða smán­unar.
• Niður­fell­ingu skil­yrða sem draga úr sjálf­stæði til ákvörð­unar um þung­un­arrof á eigin líkama eins og samþykki frá maka, foreldrum, dómurum og lækna­nefndum.
• Vönduð kynfræðsla og aðgengi að full­nægj­andi heil­brigð­is­þjón­ustu séu tryggð.

Bakslag

Fjögur lönd hafa frá árinu 1994 samþykkt strangari lög um þungunarrof: Bandaríkin, Pólland, El Salvador og Níkaragva.

Í október 2016 hafnaði þing Póllands frumvarpi til laga sem hefðu bannað þungunarrof undir öllum kringumstæðum. Frumvarpinu var hafnað í kjölfar mikilla mótmæla sem brutust út þar í landi og víðar í heiminum. Þetta var mikill sigur fyrir pólskar konur og sýnir svart á hvítu hversu áhrifarík mótmæli og alþjóðlegur stuðningur getur verið.

Reglugerðir varðandi þungunarrof í Póllandi eru með þeim ströngustu í Evrópu. Konur og annað fólk sem getur orðið barnshafandi mega eingöngu gangast undir þungunarrof ef þungunin ógnar lífi þeirra, átti sér stað í kjölfar nauðgunar eða ef um alvarlegan fósturgalla er að ræða. Að auki er aðgengi að þungunarrofi verulega ábótavant fyrir konur og fólk í þessum aðstæðum.

Enn og aftur var reynt að þrengja enn frekar rétt til þungunarrofs þegar stjórnarskrárdómstóll Póllands úrskurðaði í október 2020 að þungunarrof væri ekki heimilt þegar um væri að ræða alvarlegan fósturgalla.  Mótmæli brutust enn og aftur út í kjölfarið. Amnesty International fylgist með málum í Póllandi og var m.a. með ákall vegna konu sem var refsað fyrir að verja réttinn til þungunarrofs.

Stytta þennan texta fyrir ofan og bæta við Bandaríkin – skoða síðar.

Fjársterkar hreyfingar gegn kvenréttindum breiða út ótta og villandi upplýsingar um þungunarrof til að grafa undan þeim árangri sem náðst hefur og hindra aðgang að þungunarrofi. Þannig er  ýtt undir útskúfun og skömm í þeim tilgangi að fólk hætti að líta á þungunarrof sem mannréttindi og sjálfsagðan rétt til grunnheilbrigðisþjónustu.

Nú sem aldrei fyrr er mikilvægt að standa vörð um þessi réttindi.